Tradycyjny silos przejazdowy czy bardziej nowoczesne bele okrągłe? Pytanie, na które nie da się łatwo odpowiedzieć. Argument wyższych kosztów jest często używany przeciwko kiszonce w belach. Naszym celem jest zbadanie, czy jest to takie proste. W tymże artykule pragniemy rzucić trochę więcej światła na całą problematykę.
W obu procedurach należy uwzględnić w równym stopniu trzy pierwsze ogólne punkty jako jednakowo ważne. Podwaliny pod wysoką jakość zostały właśnie położone.
Silos przejazdowy musi mieć ściśle skoordynowany łańcuch procesowy obejmujący przetrząsanie, cięcie na sieczkę, transport oraz ubijanie. Dla nienagannego funkcjonowania procedury niezbędni są pracownicy ale także środki techniczne biorące udział w następujących po sobie operacjach procesowych. Do kiszenia przeznacza się zwykle stałe miejsce, tradycyjnie wyposażone w płytę betonową ze ścianami bocznymi. Do ubijania potrzeba stosunkowo sporo miejsca z powodu konieczności manewrowania i dojazdu. Wysokie jest ryzyko zanieczyszczenia kiszonki przez maszyny. Cotygodniowy posuw jest konieczny, żeby zapobiec fermentacji wtórnej lub powstawaniu pleśni w paszy. Kolejny, ważny warunek to ręczne przykrywanie folią bez udziału rozwiązań technicznych. W praktyce potrzeba tutaj stosunkowo dużo staranności i wiedzy, aby nie dopuścić do popełnienia błędów i ostatecznie nie zagrozić procesowi fermentacji i tym samym nie skrócić trwałości paszy.
Organizacja pracy w przypadku prasy do bel okrągłych jest diametralnie inna. Opcje przechowywania są w tym przypadku elastyczne i mogą zmieniać się co roku. Praca jest wykonywana na miejscu przy pomocy prasoowijarek jak np. G-1 F125 Kombi lub LT-Master, a bele są odwożone dopiero znacznie później. Rolnik zakończył zatem pomyślnie cały proces kiszenia, a samo odtransportowanie bel może odbywać się później, w dogodnym terminie. W przypadku bel okrągłych istotne są takie aspekty jak: resztkowa ilość powietrza, stabilność wymiarowa i wreszcie – składowanie. To znaczy: Pokrycie beli powinno być na tyle stabilne, żeby wilgoć z otoczenia nie mogła wniknąć do wnętrza. Z drugiej strony – rdzeń powinien jednakże umożliwiać lekkie dosuszenie, jeśli siano okaże się nieco bardziej wilgotne. W przypadku bardzo nierównomiernego rozłożenia sprasowanej masy może również dojść do odkształcenia formy i pogorszenia stabilności przechowywania. Składowanie powinno odbywać się – w miarę możliwości – na płaskiej stronie czołowej beli, gdzie folia jest najgrubsza.
Aby uzyskać dobrą, jednolitą i stabilną jakość paszy, jej wysokie zagęszczenie ma kluczowe znaczenie w procesie kiszenia. Jeśli ubijanie nie przebiega w sposób należyty, może prowadzić to do strat, a nawet całkowitego zniszczenia paszy. Konserwujący efekt towarzyszący fermentacji kwasu mlekowego zachodzi tylko pod warunkiem odcięcia dostępu powietrza.
Do zagęszczenia w silosie przejazdowym niezbędne są co najmniej trzy przejazdy. Niezbędnie konieczne jest zachowanie ciśnienia w oponach 2-3,5 bar i określonej grubości warstwy. Przejeżdżanie nie może odbywać się zbyt szybko. Zagęszczanie należy rozpoczynać niezwłocznie po składowaniu. Nie należy przekraczać punktu, w którym uzyskuje się idealny stopień sprasowania. Rozstrzygające znaczenie ma przy tym nieprzerwane – podczas całego kiszenia – zagęszczanie przez walec. Ważna jest tu nie tylko waga pojazdu, ale również czas trwania wywieranego nacisku. Opony nie mogą być zbyt szerokie, a ciśnienie powietrza w oponach powinno być stosunkowo wysokie.
W przypadku kiszonki w belach okrągłych wyżej wymienione punkty realizowane są przy pomocy prasy lub prasoowijarki w jednej operacji roboczej. Dzięki wyrafinowanej technologii idealny wynik zostaje osiągnięty w mgnieniu oka.
Kolejnym tematem jest skarmianie kiszonki i jej pobieranie. Także i w tym aspekcie wartodokonać porównania obu procedur. Ryzyko ponownego nagrzania jest ważnym zagadnieniem, podobnie jak tworzenie się pleśni po pobraniu porcji paszy. Oba te zagrożenia nie mają miejsca w przypadku kiszonki z bel okrągłych, a z całą pewnością mogą się zdarzyć w silosie przejazdowym, jeśli miało miejsce niedostateczne zagęszczenie kiszonki i jej niedokładne pokrycie folią. Ma to niekorzystny wpływ na skuteczność karmienia, bo jakość paszy ulega pogorszeniu. Możliwe jest powstanie zagrożeń dla zdrowia zwierząt. W rezultacie należy się liczyć ze zmniejszeniem mleczności lub obniżeniem przyrostu masy mięsa.
Właściwy posuw przy pobieraniu warstwy kiszonki zapobiega: Oficjalna rekomendacja minimalnej grubości pobieranej kiszonki dla silosu przejazdowego to 1m tygodniowo zimą i 2-3m tygodniowo latem. Efektem tych restrykcji przy pobieraniu kiszonki może być strata pewnej ilości paszy, która nie może być skarmiona. Ta problematyka strat nie dotyczy kiszonki w belach. Pasza jest tutaj zawsze pełnowartościowa.
Przy prasowaniu paszy w bele można dostosować wielkość bel do rzeczywistych potrzeb gospodarstwa rolnego. Dopasowane do potrzeb skarmianie może odbywać się za pośrednictwem obu systemów. W przypadku silosu przejazdowego – poprzez zakiszanie różnych pokosów materiału na paszę, a w przypadku bel okrągłych – przez różne, indywidualne rodzaje prasowania bel i różne ich rozmiary.
+ = w porównaniu lepszy – = w porównaniu gorszy
TEMAT |
SILOS PRZEJAZDOWY |
BELA OKRĄGŁA |
|---|---|---|
| Wymagana ilość roboczogodzin w procesie | – | + |
| Wymagane ciągniki w procesie | – | + |
| Ponowne nagrzanie, powstawanie pleśni a jakość paszy
Ryzyko ponownego nagrzania i powstania pleśni, a tym samym pogorszenie jakości paszy, jest bardziej prawdopodobne w przypadku silosu przejazdowego. |
– | + |
| Zagęszczenie w odniesieniu do czasu/jakości
Zagęszczanie przy kiszonce w belach = mniej czasochłonne. Jakość docelowa jest osiągana szybciej. |
– | + |
| Wymagane miejsce do składowania | – | + |
| Zbieranie plonu z małych powierzchni | – | + |
| Pokosy o niewielkich ilościach | – | + |
| Koszty całego procesu | – | + |
| Sprzedaż gotowej (beli) kiszonki | – | + |
| Łańcuchu procesu jako całość | – | + |
| Skarmianie odpowiadające potrzebom
Silos płaski ma tę zaletę, że można jednocześnie podawać do skarmiania paszę pochodzącą z różnych pokosów. |
-/+ | -/+ |
| Ryzyko pogodowe podczas zbiorów | – | + |
| Odgarnianie śniegu w zimie | – | + |
| Inwestycje budowlane | – | + |
| Inwestycje w maszyny | + | – |
| Kilka pokosów trawy łąkowej i zielonki z upraw polowych w tym samym czasie | + | – |
| Bezpieczeństwo
Każdego roku dochodzi do wielu wypadków związanych z silosem i pracami przy silosie przejazdowym. |
– | + |
W badaniach porównawczych procesów przeprowadzonych przez Centrum Kompetencji Agroscope w odniesieniu do 190 m3 kiszonki (co odpowiada 14 ha kiszonki z trawy lub 3 ha kiszonki z kukurydzy), kiszonka w belach uzyskała ostatecznie zdecydowanie lepsze wyniki. Wynika to głównie z oszczędności na inwestycjach. Koszty inwestycyjne w przypadku silosu płaskiego (wariant 1) są dwukrotnie wyższe niż w przypadku bel okrągłych (wariant 2). To samo dotyczy kosztów magazynowych składowania. Także tutaj koszty użytkowania silosu płaskiego są znacznie wyższe. Pracochłonność procesów roboczych od koszenia do składowania wynosi ok. 50 rg. dla wariantu 1 i tylko ok. 40 rg. dla wariantu 2.
Jednakże należy przyznać, że dokładną kalkulację kosztów można sporządzić wyłącznie indywidualnie – dla konkretnego gospodarstwa.
Jednak generalnie staje się jasne dla każdego: kto chce być elastyczny i korzystać z mniejszego nakładu pracy nie zrzekając się jednocześnie z dobrej, świeżej jakości, nie może rezygnować z kiszonki w belach pochodzącej z trawy i innych materiałów paszowych. Zalety przeważają tutaj wyraźnie. Koszty, które początkowo wydają się być wyższe, są jednakże później rekompensowane dzięki korzystniejszemu bilansowi rg. (roboczogodzin), brakowi strat masy paszowej w silosie przejazdowym i dzięki mniejszej powierzchni magazynowej dla wariantu prasy paszowej. Trzeba by jednocześnie zaznaczyć, że w rolnictwie nigdy nie należy formułować pochopnych hipotez: właściwe rozwiązanie można znaleźć jedynie poprzez staranną analizę indywidualnych okoliczności i dogłębne wyważenie wszystkich „za i przeciw”. Poziom rozwoju technicznego prasoowijarek do produkowania kiszonki w belach stał się w ostatnich latach tak dynamiczny, że umożliwia czasooszczędną, racjonalną pod względem kosztów pracę ograniczoną do niewielu zainwestowanych roboczogodzin.
Nasza Prasa do bel okrągłych, Prasoowijarka kombi jak również Owijarka do bel okrągłych to optymalni pomocnicy w uzyskiwaniu kiszonki wysokiej jakości.